Phong cách cắm hoa Ikebana là một nét nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản có lịch sử từ rất lâu đời. Nếu bạn có hứng thú với phong cách cắm hoa đầy tinh tế và sáng tạo này thì cùng tìm hiểu những điều thú vị liên quan trong bài viết này nhé!
Lịch sử hình thành Phong cách cắm hoa Ikebana
Quốc giáo Shinto của Nhật Bản có truyền thống tôn thờ thực vật và sự phong phú của tự nhiên. Những loài hoa cỏ có ý nghĩa đặc biệt đều trở thành lễ vật cúng tế các linh hồn kami trong Thần đạo. Khi Phật giáo du nhập đến Nhật Bản vào thế kỷ thứ VII, hoa bắt đầu được dùng cho việc cúng tế. Việc cắm hoa xuất hiện lần đầu trong các buổi lễ cúng đền chùa, chúng dần dần phổ biến và mang tính biểu tượng. Cuối thế kỷ XV, Mạc chúa Ashikaga Yoshimasa là người đề xướng vĩ đại cho Trà đạo và Hoa đạo. Ông cho rằng lễ vật cúng tế thần linh cần có sự đặc biệt và dày công chuẩn bị. Cũng từ đó mà có những quy tắc cho nghệ thuật cắm hoa Ikebana sau này.
Đến thế kỷ XVI, các trường phái khác nhau của Ikebana được hình thành và dần thoát khỏi sự nghiêm ngặt của tôn giáo. Các tướng lĩnh Nhật Bản thường cắm hoa vì họ tin rằng việc này giúp giải phóng tâm trí, có thể đưa ra những quyết định đúng đắn trên chiến trường. Trong những ngôi nhà thời này cũng thường có những hốc nhà gọi là tokonoma dùng để đặt hoa.
Mặc dù sau thế kỷ XVII, Ikebana đã giảm đáng kể, nhưng ngày nay vẫn có hơn 1000 ngôi trường giảng dạy loại hình nghệ thuật này.
Triết lý của phong cách cắm hoa Ikebana
Trong quan niệm của người Nhật Bản, mỗi loài cây cỏ đều có một ý nghĩa riêng biệt. Vậy nên việc lựa chọn nguyên vật liệu để cắm hoa cũng đòi hỏi sự thận trọng và tỉ mỉ của người cắm. Ví như, trong dịp năm mới người ta thường chọn cây thông bởi nó mang ý nghĩa vĩnh hằng. Vào mùng 3 tháng 3 hằng năm là Tết Búp bê sẽ thường sử dụng những cành đào. Hay những cành tre dẻo dai biểu tượng cho sức trẻ, những cành mai nở rộ lại tượng trưng cho tuổi già.
Bố cục cũng như màu sắc của nghệ thuật Ikebana cũng mang những ý nghĩa nhất định. Vào tháng 3, ở Nhật Bản thường có gió lớn. Vậy nên trong thời gian này, người ta hay chọn các nhánh cong để thể hiện sự chuyển động của gió. Trong những dịp tân gia, người Nhật thường sử dụng hoa màu trắng vì chúng tượng trưng cho nước, mang ý nghĩa giúp chủ nhà thoát khỏi mọi đám cháy và hoa đỏ tượng trưng cho lửa sẽ bị tránh đi.
Ngoài ra, nghệ thuật cắm hoa Ikebana còn mang thêm nhiều ý nghĩa triết học tôn giáo khi nó trở thành một phần văn hóa Nhật Bản thông qua đạo Phật. Các học viên Ikebana tin rằng cần có sự chuyên tâm và kiên nhẫn cắm hoa, không gian nên tĩnh lặng, thanh tịnh, không được ồn ào. Yếu tố này giúp người cắm trong quá trình thực hiện sẽ thấu hiểu cỏ hoa một cách sâu sắc, sắp xếp bố cục hài hòa và hơn hết là có cảm giác gần gũi với thiên nhiên hơn.
Điều quan trọng không kém là người cắm phải nắm rõ cách chế tác các nguyên vật liệu để điểm làm nổi bật lên vẻ đẹp trời phú vốn dĩ của chúng. Người cắm hoa có thể ngắt những đóa hoa và gắn lại ở một vị trí tương thích hơn để tăng tính thẩm mỹ hoặc ngược lại, có thể cắt tỉa hoa, lá để làm nền cho những bông hoa khác. Ngoài ra, những cành nhánh có thể được uốn cong tạo hình độc đáo hoặc duỗi thẳng cho những tạo hình phức tạp. Khi cần thiết, những vật liệu khô và tươi đều được cắt hoặc sơn để hài hòa bố cục.
Hiện nay, dù có nhiều trường phái và phong cách khác nhau nhưng phong cách cắm hoa Ikebana vẫn dựa trên một nguyên tắc cơ bản về một tam giác tỉ lệ, đó là Nhật – Nguyệt – Địa; hoặc cũng có thể là Thiên – Nhân – Địa. Việc lựa chọn bình cắm hoa cũng khá quan trọng, vì lượng nước sẽ phụ thuộc vào dung tích của bình và cách tiếp xúc với không khí của bình cũng có thể ảnh hưởng đến bố cục tổng thể.
Các trường phái của nghệ thuật cắm hoa Ikebana
Cũng giống như bất kỳ loại hình nghệ thuật nào, Ikebana cũng có rất nhiều phong cách khác nhau xuyên suốt các giai đoạn phát triển. Tuy nhiên, đa số các trường học đều giảng dạy một trong hai trường phái chính
– Phong cách Rikka
Rikka được hiểu nôm na là “cắm hoa thẳng đứng”, phát triển từ thế kỷ XV dưới thời Muromachi. Rikka có thể coi là khởi thủy của những yếu tố Ikebana bây giờ.
Phong cách Rikka shofutai mang đến vẻ trang trọng, , thường sử dụng hệ thống dây quấn để tạo nên cảnh quan hài hòa và đòi hỏi người cắm phải tuân thủ những quy tắc nghiêm ngặt. Bố cục của Rikka gồm 9 nhánh, còn gọi là yakueda. 9 nhánh này tái hiện những đặc tính của tự nhiên, mỗi nhánh sẽ được dựa theo chiều cao để sắp xếp vị trí, cố định trong một chiếc bình cao từ 20cm đến 30cm bằng bàn chông.
Phong cách Rikka shimputai ra đời vào năm 1999 mang hơi hướng hiện đại, cho phép người cắm không cần tuân thủ nghiêm ngặt khuôn khổ của Rikka shofutai để kích thích sự sáng tạo. Thay vì dựa vào chín chủ thể, cách cắm shimputai gồm hai phần tương phản của yếu tố màu sắc, kết cấu hay vật liệu tồn tại trong một chiếc bình duy nhất. Cách cắm hoa hiện đại này được tiếp nhận và ưa chuộng bởi hình dáng nổi bật, tươi sáng.
– Phong cách Nageire
Phong cách này còn được gọi là Heika hoặc Nageirebana, được tạo ra từ nhân gian thế tục. Nageire ít cứng nhắc hơn Rikka, vốn được coi là khởi nguồn như một tế phẩm nhưng vẫn toát lên được đặc tính và ý nghĩ của thiên nhiên.
Bản chất sự phóng khoáng trong phong cách này xuất phát từ truyền thuyết về một Samurai đã ném hoa vào miệng bình. Hành động ngẫu nhiên đó đã sinh ra Nageire, nghĩa là “ném vào”. Yếu tố tam giác và màu sắc hài hòa ở Rikka không quá nghiêm ngặt trong Nageire.
Lời kết
Càng tìm hiểu về Nhật Bản, chúng ta lại càng thấy thán phục trước sự tinh tế của con người khi nâng tầm mọi thứ trở thành nghệ thuật. Hy vọng bạn sẽ tìm thấy hứng thú với phong cách cắm hoa Ikebana này cho cuộc sống thêm thi vị!
